«Λόγοι» για τις μετοικεσίες Ηπειρωτών στη Θράκη Η περίπτωση του βορείου Έβρου

ΔΗΜΟΚΡΙΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΡΑΚΗΣ

ΣΧΟΛΗ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΚΑΙ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ

ΤΜΗΜΑ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΙ ΕΘΝΟΛΟΓΙΑΣ

ΠΜΣ: ΣΠΟΥΔΕΣ ΣΤΗΝ ΤΟΠΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ - ΔΙΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ

ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

(Συνοπτική Περίληψη Εργασίας)

«Λόγοι» για τις μετοικεσίες Ηπειρωτών στη Θράκη

Η περίπτωση του βορείου Έβρου

ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: ΔΑΛΚΑΒΟΥΚΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ

ΣΠΥΡΙΔΩΝ ΕΥΣΤΑΘΙΟΥ

ΑΕΜ:2

ΔΙΔΥΜΟΤΕΙΧΟ 2017

(Συνοπτική Περίληψη Εργασίας)

Ήδη από τους τελευταίους αιώνες της Aνατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας (Βυζαντίου) η Θράκη δεν υπήρξε από τις πολυπληθείς επαρχίες της λόγω των συχνών επιδρομών ξένων λαών, καθώς βρισκόταν στον δρόμο όσων είχαν στόχο την κατάκτηση της Κωνσταντινούπολης, ενώ τα πρώτα χρόνια του 14^ου αιώνα, η ταυτόχρονη σχεδόν λεηλασία της περιοχής εκ μέρους Τούρκων και Καταλανών επιδείνωσε την κατάσταση με νέες ερημώσεις αρκετών πόλεων της. Παράλληλα φυσικές καταστροφές όπως σεισμοί και επιδημίες (όπως η πανώλη του 1361/1362) επέφεραν τέτοιου ερήμωση της θρακικής ενδοχώρας, ώστε ο ίδιος ο Κατακουζηνός μας πληροφορεί ότι, και με τις παράλληλες συνέπειες των εμφυλίων πολέμων, η Θράκη το 1343 ήταν «αοίκητος», με μόνη εξαίρεση τα αστικά κέντρα. Φαινόμενο που διατηρήθηκε ακόμη και στα 1675, οπότε σύμφωνα τον Άγγλο περιηγητή John Kovel το μεγαλύτερο μέρος της περιοχής από το κεντρικό τμήμα της ανατολικής Θράκης μέχρι και την Αδριανούπολη ήταν ακατοίκητο και η ενδοχώρα κατά τα τρία τέταρτα ανεκμετάλλευτη.

Με την έλευση των Οθωμανών στην Ευρωπαϊκή Ήπειρο και την χρήση της Αδριανούπολης ως πρώτης πρωτεύουσάς τους στον ευρωπαϊκό χώρο, παρατηρούνται οι πρώτες μετοικεσίες Hπειρωτών στην περιοχή. Μετοικεσίες που οφείλονταν κυρίως στα εποικιστικά προγράμματα των Σουλεϊμαν Α΄ (1520 – 1566) και Σελίμ Β΄ (1566 – 1574), στις διώξεις που επακολούθησαν τον θάνατο του Ιωάννη Καστριώτη στο βόρειο μέρος της Ηπείρου, στις κατά καιρούς αποτυχημένες επαναστάσεις, (Μητροπολίτη Τρίκκης, Διονυσίου του Φιλοσόφου 1600-1611 με την αφαίρεση προνομίων, Ορλωφικά με την καταστροφή της Μοσχόπολης το 1769, τους επικούς αγώνες των Σουλιωτών εναντίον του περίφημου Αλή Πασά, οι οποίοι οδήγησαν σε νέες διώξεις, ερημώσεις ολόκληρων περιοχών και μεταναστεύσεις, κ.α) Αλλά και μετοικεσίες που οφείλονταν στους περίφημους χτιστάδες, τεχνίτες της πέτρας, από τα μαστοροχώρια της Κόνιτσας, της Κορυτσάς και των Τζουμέρκων που όργωναν όλη τη βαλκανική χερσόνησο για την ανοικοδόμηση εκκλησιών, τζαμιών, γεφυριών κτλ. Τα μπουλούκια αυτά στις μακρινές τότε περιοχές, όπως η Θράκη έμεναν δύο, τρία ή και περισσότερα χρόνια για την ολοκλήρωση των εργασιών τους, οι οποίες παραγγέλνονταν είτε από ντόπιες συντεχνίες και κοινότητες είτε πολλές φορές από την ίδια την τοπική οθωμανική διοίκηση, ενώ πολλές φορές παρέμεναν στην συνέχεια μόνιμα στις περιοχές με τις οικογένειές τους, ως μέτοικοι.

Αποτέλεσμα όλων αυτών, και μέσα από την παρούσα μελέτη, να παρατηρείτε σήμερα για ένα σύνολο 38 χωριών ενδείξεις είτε για την εξ ολοκλήρου ίδρυση τους είτε για την πληθυσμιακή ενίσχυση ήδη υπαρχόντων χωριών από Ηπειρώτες. Σήμερα στα χωριά αυτά όπως είναι το Σουφλί, οι Μεταξάδες, οι Χιονάδες και το Ελληνοχώρι, οι Πετράδες και τα Πετρωτά, το Ζαλούφι, η Μανδρίτσα, το Καβακλί και πολλά άλλα, εκτός των αρχειακών πηγών, διατηρείται η προφορική παράδοση της εξ Ηπείρου καταγωγής όλων ή μέρους των κατοίκων, κοινά έθιμα, τραγούδια και χορευτικά μοτίβα, δισύλαββα όμοια επίθετα, οικογενειακά κειμήλια και τοπικά μνημεία κτλ.

Αλλά και στις μέρες μας οι μετοικεσίες συνεχίζονται με Ηπειρώτες που ζουν και εργάζονται στην περιοχή, όπως φανερώνουν και οι αντίστοιχοι πολιτιστικοί σύλλογοι (Σύλλογος Ηπειρωτών Ν. Έβρου 1989 – 2003 και Σύλλογος Ηπειρωτών Βορείου Έβρου και Φίλων ¨ΑΠΕΙΡΩΤΑΝ¨ 2014 – σήμερα) που έχουν ως σκοπό τη διατήρηση αλλά και προβολή της ιδιαίτερης ταυτότητάς των μελών τους, μέσα από δράσεις που αποσκοπούν κατά βάθος στην (ανα)κατασκευή της ταυτότητάς τους.

Μία προφορική ιστορία που έχει σκοπό τη δημιουργία πρωτογενών ντοκουμέντων ως βάση για τη δημιουργία αρχείων, αλλά επίσης αποσκοπεί και στην ερμηνεία, τη διαδικασία δηλαδή της «σύστασης» της ιστορίας από τις προφορικές αφηγήσεις. «Ασθενείς φωνές» και «ασθενείς αφηγήσεις» που διαμορφώνουν την προφορική ιστορία όχι μόνο ως ένα ιδιαίτερο επιστημονικό πεδίο αλλά επιπλέον ως μια ιδιαίτερη οπτική για την ίδια την ιστορία.

Μια διεπιστημονική προσέγγιση της τοπικής ιστορίας που κάνει τα πρώτα της βήματα στην περιοχή του βορείου Έβρου και που έχει ακόμη πολλά να φανερώσει.

------------------------------------------------------------------

Ο Σπυρίδων Ευσταθίου κατάγεται από την Ελεούσα Ιωαννίνων, γεννηθείς εκεί το 1978.

Είναι εν ενεργεία Αξιωματικός των Ενόπλων Δυνάμεων, απόφοιτος της Σχολής Ευελπίδων το έτος 2001. Υπηρέτησε σε διάφορες θέσεις στην Αθήνα, στη Σάμο, στα Ιωάννινα, στο Σουφλί και στο Διδυμότειχο. Στην περιοχή του βορείου Έβρου υπηρετεί και δραστηριοποιείται από το 2009 έως και σήμερα. Είναι παντρεμένος με της Ειρήνη Δελήμπαλτα και έχουν 2 υιούς.

Από το 2018 είναι κάτοχος του Μεταπτυχιακού Διπλώματος Σπουδών ¨Τοπική Ιστορία – Διεπιστημονικές Προσεγγίσεις¨ του Τμήματος Ιστορίας και Εθνολογίας της Σχολής Κλασικών και Ανθρωπιστικών Σπουδών του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης, ενώ παράλληλα είναι εκ των ιδρυτών και πρώτος πρόεδρος του Συλλόγου Ηπειρωτών Βορείου Έβρου και Φίλων ¨ΑΠΕΙΡΩΤΑΝ¨, με έδρα την Ορεστιάδα.