Όπως τρέχει το γάργαρο νερό από τις πηγές στα ηπειρώτικα βουνά ,έτσι κύλησαν τα λόγια των εισηγητών στην παρουσίαση του βιβλίου ''Η Κερασοβίτισσα Μάνα'' της συμπατριώτισσας ΑΝΔΡΟΜΑΧΗΣ ΜΠΟΥΝΑ στην εκδήλωση που διοργάνωσαν η Ηπειρωτική Εστία Θεσσαλονίκης και οι Εκδόσεις ΔΩΔΩΝΗ , την Δευτέρα 27 Νοεμβρίου 2017 στις 7.00 το απόγευμα στην αίθουσα της Ηπειρωτικής Εστίας Θεσσαλονίκης στην παλιά παραλία της Θεσσαλονίκης στο πλαίσιο της δράσης ''Οι Εσπερίδες της Δευτέρας ''.
Για το βιβλίο μίλησαν ο Παναγιώτης Τζόκας -Πολιτισμολόγος - Μουσικός Παραγωγός ΕΡΤ, ο Διονύσης Μαγουλάς πολιτικός επιστήμων-τελειόφοιτος Νομικής Σχολής ,η Μαρίνα Σούνογλου Μεταδιδακτορική Ερευνήτρια της Σχολής Ανθρωπιστικών και Κοινωνικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
Την Εσπερίδα του Νοεμβρίου τίμησαν με την παρουσία τους ο π. Κωνσταντίνος εκ μέρους του Αγίου Αμορίου Ηγούμενου Μονής Βλατάδων Νικηφόρου, ο Αντιπλοίαρχος Δήμος Στυλιανός και η Αρχιλοχίας Δελημπαλτά Ελευθερία ως εκπρόσωποι του Διοικητή Γ΄ΣΣ -NRDC-GR Αντιστρατήγου Δημητρίου Μπίκου , η ΓΓ ΔΣ Συλλόγου Κασσανδρινών Θεσσαλονίκης κα Δήμητρα Παπαγιάννη, ο κ. Κωνσταντίνος Κοσμίδης καλλιτέχνης γραπτών μηνυμάτων στο ξύλο , το ζεύγος Χρήστου Χρηστίδη .
Τους προσκεκλημένους καλωσόρισε ο πρόεδρος της ΗΕΘ π.Μηνάς .
Ευχαρίστησαν για την πρόσκληση ευχόμενοι καλή επιτυχία στην εκδήλωση και καλοτάξιδο το βιβλίο , εκφράζοντας την λύπη τους , γιατί λόγω ανειλημμένων υποχρεώσεων δεν μπόρεσαν να παραστούν : η κα Μαρία Κόλλια -Τσαρουχά Υφυπουργός Εσωτερικών (Μακεδονίας-Θράκης) - Βουλευτής ΑΝΕΛ Ν. Σερρών, ο κ. Κωνσταντίνος Γκιουλέκας Βουλευτής Α΄ Θεσσαλονίκης ΝΔ, ο κ. Γιάννης Σαρίδης Βουλευτής Α΄ Θεσσαλονίκης Ένωσης Κεντρώων, ο κ. Δημήτρης Κούβελας Δημοτικός Σύμβουλος Δήμου Θεσσαλονίκης, ο ΓΓ ΔΣ του Συλλόγου Πελοποννησίων κ. Γιώργος Παπαδρόσος ,ο Καρδιολόγος κ. Διαμαντής Γκολιδάκης , η Δικηγόρος κα Ελένη Χατζή.
Ακούγοντας τα ηπειρωτικά τραγούδια σε σπάνιες ηχογραφήσεις, τραγούδια -ύμνους της περιοχής , οι εκλεκτοί προσκεκλημένοι είχαν την δυνατότητα να αγγίξουν τα αυθεντικά σεγκούνια και τα φορέματα της ΚΌΝΙΤΣΑΣ ,που φορούσαν οι Ηπειρώτισσες του 19ου και 20ου αιώνων , κειμήλια της λαϊκής παράδοσης που φυλάσσονται στην ιματιοθήκη παραδοσιακών ενδυμασιών της Ηπειρωτικής Εστίας Θεσσαλονίκης .
Η παρουσίαση του βιβλίου της Ανδρομάχης Μπούνα ''Η Κερασοβίτισσα Μάνα'' πραγματοποιήθηκε στην εσπερίδα του Νοεμβρίου με τη συνδρομή της ΓΓ ΔΣ ΗΕΘ Αθηνάς Μ.Τοτοκώτση στη μνήμη του ευεργέτη της Ηπειρωτικής Εστίας Θεσσαλονίκης Βασίλη Γκέλη .-
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~`
Η Ανδρομάχη Μπούνα είναι απόφοιτη Κοινωνικής Ανθρωπολογίας και Ιστορίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου και κατάγεται μητροπλευρικά από την Αγία Παρασκευή (Κεράσοβο) Κονίτσης, γένους Βάιλα. Σε βιωματικό επίπεδο ασχολείται εδώ και 20 χρόνια με τους παραδοσιακούς χορούς και δη με την παράδοση της Κόνιτσας. Σήμερα είναι υποψήφια διδάκτωρ στο αντικείμενο της Κοινωνιολογίας της Εκπαίδευσης στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων.
Το βιβλίο '' Η ΚΕΡΑΣΟΒΙΤΙΣΣΑ ΜΑΝΑ '' αποτελεί μια πρώτη απόπειρα σύνθεσης ενός μέρους των στοιχείων που έχουν προκύψει μέχρι σήμερα από επιτόπια έρευνα στην Αγία Παρασκευή - Κεράσοβο Κονίτσης, με θέμα την αναπαράσταση της Κερασοβίτισσας Μάνας από τους ίδιους τους κατοίκους της, αλλά και από την ανάλυση των ήδη καταγεγραμμένων παραδοσιακών τραγουδιών στη συγκεκριμένη περιοχή.
Οι συνθήκες της ζωής στις ορεινές περιοχές ήταν οπωσδήποτε δυσμενέστερες από τη ζωή στον κάμπο. Πέρα από τη γοητεία των βουνών, η ζωή τους ήταν στενά συνδεδεμένη με τον ασταμάτητο αγώνα για επιβίωση· συνδεδεμένη με τη στέρηση, τη φτώχεια, που δεν έφτανε όμως στην απόγνωση. Την πίκρα, την αγωνία του χαμού των δικών τους δοκίμαζαν οι κερασοβίτισσες μάνες στα χρόνια της Κατοχής. Πολέμησαν πολλές δίπλα σε γιους και καμάρωναν το ίδιο, μάνα και γιος, για τον αγώνα της λευτεριάς. Άλλες μάνες έζησαν την ξενιτιά.
(Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)
"Η μάνα μου μοιρολογούσε μόνη της στο δωμάτιο με πόνο... σταματούσε και έλεγε: "...και μένα ο άνδρας μου, και δεν ήρθε ακόμαααα, αχχχ μωρ Σπύρο", κι εγώ άκουγα από κάτω και έκλαιγα. Φώναζε η μάνα τρανή από κάτω: "Νυφίτσα μου, κλαις τον πόνο σου..." Και έκλαιγε και φώναζε κι αυτή "Ηηη Σπύρο, Σπύροο..." "Ω μάνα" της έλεγα, "γιατί φωνάζεις;" "Για να με ακούσει το παιδί να γυρίσει πίσω". (Μ.Β., 1943)
Περιεχόμενα
Ευχαριστίες
Πρόλογος του Παναγιώτη Τζόκα
Εισαγωγή
- Λίγα λόγια για το Κεράσοβο (Αγία Παρασκευή) Κονίτσης
- Ο ρόλος της Κερασοβίτισσας Μάνας στην ιστορία του χωριού
- Προφορική ιστορία
- Η κοινωνική θέση της Κερασοβίτισσας Μάνας
- Η προτομή της Μάνας στο χωριό
- Φράσεις ιδιωματικές - Ευχές - Φράσεις εν θυμώ της Κερασοβίτισσας Μάνας
- Αναπαράσταση της Μάνας μέσα από τα τοπικά παραδοσιακά τραγούδια - μοιρολόγια
- Μαντίλι και γυναίκα
- Η υπάκουη Μάνα υφαίνει στον αργαλειό της
- Φύλο και παραδοσιακός χορός
- Παραμύθια της Κερασοβίτισσας Μάνας Τρανής
- Η μάνα τρανή που δεν γνώρισα ποτέ
- Η σύγχρονη Κερασοβίτισσα Μάνα
Αντί επιλόγου
Παράρτημα
Γλωσσάριον
Παλιές φωτογραφίες
Βιβλιογραφία
 |
| ΕΡΓΟ ΕΞΩΦΥΛΛΟΥ : Χερουλά Χασάνι - Khirollah Hasani από το Αφγανιστάν |
*********************************************************************************
ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΒΙΒΛΙΟΥ ΑΝΔΡΟΜΑΧΗΣ ΜΠΟΥΝΑ : '' Η ΚΕΡΑΣΟΒΙΤΙΣΣΑ ΜΑΝΑ''
ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΤΖΟΚΑ - ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΛΟΓΟ – ΜΟΥΣΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗ ΕΡΤ
ΣΤΗΝ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΗ ΕΣΤΙΑ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ 29.11.2017
Φαντάζει περίεργο για οποιονδήποτε Έλληνα εκτός από μας τους ηπειρώτες ότι ένα πένθιμο θέμα , ένα μοιρολόι, γίνεται θέμα διασκέδασης και αποτελεί το αναγγελτήριο άκουσμα στις γιορτές και τις εκδηλώσεις μας.
Είθισται όμως, το αξιοσημείωτο αυτό φαινόμενο να παρατηρείται στον τόπο μας. Σ αυτό τον τόπο με τα τόσα μοιρολόγια , τόσα τραγούδια αποχωρισμού και αντάμωσης , τόσα για το θάνατο και όχι για τη γέννα…
Ξεκινήσαμε με νουμπέτι και την αποψινή εκδήλωση, όπως ακριβώς ξεκίνησε και η εκδήλωση μιας δροσερής αυγουστιάτικης βραδιάς…..
Τον Αύγουστο του 2014 βρέθηκα στο Κεράσοβο, το ξακουστό μαστοροχώρι της Κόνιτσας, σε μια πολιτιστική εκδήλωση που αφορούσε στην παρουσίαση της μουσικοχορευτικής παράδοσης της περιοχής. Μια βραδιά που την έκαναν μαγική οι ήχοι της κομπανίας του Νίκου Φιλιππίδη, του μοναδικού κερασοβίτη τεχνίτη και πρεσβευτή της ηπειρωτικής και ελληνικής μουσικής παράδοσης.
Την εκδήλωση παρουσίασε με ευρηματικό τρόπο ένα νέο κορίτσι, η Ανδρομάχη Μπούνα, ξεδιπλώνοντας ενδιαφέρουσες πτυχές του λαϊκού πολιτισμού της περιοχής. Με εξέπληξε θετικά το πρόδηλο ενδιαφέρον ενός νέου ανθρώπου για τον τόπο καταγωγής του και στη συνέχεια εντυπωσιάστηκα ,παρακολουθώντας με ιδιαίτερο ενδιαφέρον το ύφος και την κινησιολογία της στο κονιτσιώτικο γλέντι που ακολούθησε.
Στην προσπάθειά μου να εντρυφήσω στην κονιτσιώτικη χορευτική παράδοση μετά από ένα χρόνο περίπου θυμήθηκα την Ανδρομάχη και της ζήτησα να με ταξιδέψει στο χώρο. Το ταξίδι ήταν μοναδικό και απρόσμενα συναρπαστικό. Αργήσαμε πολύ να καταπιαστούμε με τα χορευτικά μοτίβα της περιοχής, γιατί η Ανδρομάχη φρόντισε-πολύ σωστά- για την εθνογραφική, ανθρωπολογική, κοινωνιολογική και λαογραφική προσέγγιση της περιοχής και τη σε βάθος περιγραφή της εν λόγω χωροχρονικής τέχνης, του τοπικού λαϊκού χορού...
Έχοντας πλέον υπόψη για το ποια είναι η Ανδρομάχη Μπούνα περίμενα με αδημονία και με μεγάλο ενδιαφέρον να διαβάσω και το πρώτο της πόνημα, που προέκυψε από επιτόπια έρευνα που πραγματοποίησε στο κεφαλοχώρι της Κόνιτσας, το αγαπημένο της Κεράσοβο.
Η συγγραφέας επιχειρεί ένα ταξίδι στα απομεινάρια του ιστορικού παρελθόντος του χωριού της μητέρας της. Σε αντίθεση με τους ηπειρώτες που μοιρολατρικά επικαλούνται συνήθως το «ένδοξο» παρελθόν, μας επικοινωνεί αξιοπρόσεχτα στοιχεία που αφορούν την εθνογραφία και την ανθρωπογεωγραφία της περιοχής που σε συνδυασμό με τις τοπικές κοινωνικές και οικονομικές ιδιαιτερότητες αντανακλούν στο πολιτιστικό πρότυπο του Κερασόβου προσδίδοντάς του ένα ιδιαίτερο χρώμα.
Με έναν απλό, σαφή, ζωντανό ρέοντα λόγο η Ανδρομάχη Μπούνα ψυχογραφεί την Κερασοβίτισσα μάνα και κατ επέκταση την Κερασοβίτισσα γυναίκα περιγράφοντας το λαϊκό πολιτισμό της περιοχής, ο οποίος συνίσταται στις επιβιωτικές συνθήκες σε σχέση με το περιβάλλον, τον τρόπο και τις συνθήκες παραγωγής με τις αντίστοιχες κοινωνικές σχέσεις αλλά και τις ιστορικές περιστάσεις και εμπειρίες. Τα δεδομένα αυτά που συνέθεταν την καθημερινότητα και τη συλλογική ταυτότητα των Κερασοβιτών, διαμόρφωσαν καθοριστικά το λαϊκό πολιτισμό της περιοχής, ο οποίος μας αποκαλύπτεται από την επιτόπια παρατήρηση, την επισκόπηση και την ανασκόπηση δια μέσου των πληροφοριών και των μαρτυριών της αναδαυλίζουσας διάστασης του παρελθόντος.
Το πόνημα της, αποπνέει νοσταλγία και αναπόληση μιας πολιτιστικής παρακαταθήκης, την οποία προσεγγίζει αληθινά μέσα από τη βιωματική της σχέση με το λαϊκό πολιτισμό.
Η Ανδρομάχη Μπούνα μας δίνει σημαντικές πληροφορίες για την πολιτιστική κληρονομιά της περιοχής η οποία επιβιώνει με έντονα σημάδια μέχρι τις πρώτες μεταπολεμικές δεκαετίες. Δεν παρασύρεται από τη συνηθισμένη τάση της ρομαντικής ενατένισης και ωραιοποίησης του παρελθόντος . Ως Ανθρωπολόγος επιδίδεται σε μια κριτική του λαϊκού πολιτισμού-από τις αρχές της αποδόμησής του στη δεκαετία του 50 -για την περιοχή που αγάπησε και σεμνύνεται ,με επιστημονική σκέψη. Διερευνά τις συγγενικές δομές που αποτελούν τους θεμελιώδεις παράγοντες κοινωνικής συγκρότησης της παραδοσιακής κοινωνίας, δίνοντάς μας πολλά στοιχεία για την οικογένεια.
Περιγράφει τις ριζωμένες τοπικές προκαταλήψεις και τα ταμπού για τη γυναίκα, μας πληροφορεί μέσα από την έρευνά της για τους πολιτισμικούς περιορισμούς της περιγράφοντας τις νόρμες της γυναικείας «σεμνότητας», συγκρίνει το διαφορετικό, που στο πόνημά της αφορά τη θέση της γυναίκας απέναντι στον άνδρα, εντοπίζει το φυλετικό ρατσισμό και εμβαθύνει στο νόημα της ζωής και των πράξεων της στις παραδοσιακές κοινωνίες.
Η κερασοβίτισσα μάνα είναι η αφανής ηρωίδα στον πόλεμο του ’40, έχει την οικογενειακή επιμέλεια με διακριτό εκφραστικό ρόλο μέσα σε αυτή, εκφράζει τη συναισθηματική ζωή της οικογένειας και αν και αγράμματη νουθετεί τα παιδιά της. Η κερασοβίτισσα μάνα είναι μητέρα, σύζυγος, εργαζόμενη, νοικοκυρά, σωστή νύφη…
Η Κερασοβίτισσα γυναίκα τραγουδάει, κλαίει, πλέκει, υφαίνει, θρησκεύεται, μοχθεί, δημιουργεί.
Το ροδόσταμο αυτών των δραστηριοτήτων συγκινεί τη συγγραφέα και είναι αυτό που μετουσιώνεται σε αξίες που μας κληρονομεί η παράδοση . Η παράδοση για τη συγγραφέα έχει δυναμική έννοια και αποτελεί το φίλτρο της καθημερινότητας.
Ως ερευνήτρια ανακαλύπτει τις ανεπιτήδευτες αρετές των γυναικών που ήξεραν να αντιμετωπίζουν τα θέματα του χώρου, τροφής, υγείας, ψυχικής ισορροπίας, ηθικής και αισθητικής αντίληψης. Με ξεχωριστό τρόπο αναφέρεται και στη νοηματοποίηση της ζωής, που εκφράζεται με το σύμβολο της μάνας και μορφοποιείται στο χώρο και στο χρόνο.
Η Ανδρομάχη Μπούνα καταγράφει τα δημοτικά τραγούδια της περιοχής στα οποία η λαϊκή μούσα χρησιμοποιεί τη μάνα ως σύμβολο και εντοπίζει τις διαχρονικές μουσικοπαιδαγωγικές αξίες .Ο ξενιτεμός έπαιξε σημαντικό ρόλο και είχε ανεξίτηλες επιδράσεις στην τοπική κοινωνία. Το ίδιο και η μετανάστευση στα νεότερα χρόνια που μαζί με τους πολέμους οδήγησαν στην παρακμή και στην εγκατάλειψη. Στα τραγούδια του μισεμού η μάνα είναι η ενσάρκωση του καημού και του πόθου, στα μοιρολόγια κορυφώνεται ο πόνος της, πρωταγωνιστεί στα τραγούδια του γάμου, μελοποιεί τα νανουρίσματα και νουθετεί τα παιδιά της. Στα τραγούδια που καταγράφει η Ανδρομάχη ο ανώνυμος ποιητής δεν χάνει τη μάνα από τα μάτια της ψυχής του. Στολίζει αβίαστα το ηθικό βάθρο της μάνας με μοναδικά στολίδια στους στίχους του.
Με την επίπονη προσπάθειά συλλογής του υλικού κατόπιν αρχειακής, βιβλιογραφικής και επιτόπιας έρευνας, η Ανδρομάχη διασώζει ένα ξεχωριστό είδος της λαϊκής λογοτεχνίας, τα παραμύθια, τα οποία επηρεάζουν δημιουργικά το πνεύμα και τον ηθικό κόσμο του παιδιού. Την παραμυθολογική έρευνα και καταγραφή την πραγματοποιεί μέσω της κοινωνικής ανθρωπολογίας και της συμμετοχικής παρατήρησης. Τα παραμύθια από το στόμα της γιαγιάς, της τρανής μάνας, τα οποία παρέχουν ηθική διαπαιδαγώγηση, εκφράζουν αλήθειες με ένα συμβολικό και αλληγορικό τρόπο, προσφέρουν μια ρομαντική και συγκινησιακή γοητεία και ωριμάζουν το παιδί. Μέσα από τα παραμύθια που βοηθούσαν στην εξαφάνιση της απομόνωσης και της μοναξιάς το παιδί θα ανακαλύψει τον κόσμο και τις αξίες του. Η προφορική διάδοση των παραμυθιών στηρίζεται και ταυτόχρονα πιστοποιεί την ύπαρξη συλλογικής μνήμης στο Κεράσοβο.
Ως Κοινωνική Ανθρωπολόγος περιγράφει συλλογικές συμπεριφορές, τάσεις και πολιτιστικά φαινόμενα - χορευτικές περιστάσεις του χωριού- όπου το φύλο εμφανίζεται με διακριτό ρόλο. Περιγράφει τα πανηγύρια του τόπου, που αποτελούν την κορυφαία συλλογική εθιμική έκφραση της κοινότητας και με την πένα της στις εικόνες που μας συνθέτει αποτυπώνει εύγλωττα όλα τα χαρακτηριστικά της τοπικής κοινωνίας αλλά και τις εξελίξεις που σημειώνονται μέσα στο χρόνο. Μας πληροφορεί για άγραφους θεσμούς και κανόνες ζωής, νοοτροπίες και αντιλήψεις. Περιγράφει την ώσμωση των αλλαγών μέσω μιας αδιάπτωτης παρακολούθησης και καταγραφής ενθυμήσεων καλώντας κάθε φιλέρευνο και φιλήστορα να ασχοληθεί και να ενδιαφερθεί για την τοπική ιστορία. Υπογραμμίζει την υποβαθμισμένη θέση της γυναίκας στα χοροστάσια έναντι των ανδρών και τον αποκλεισμό της σε πολλές περιπτώσεις.
Σήμερα που οι τελευταίοι θύλακες του παραδοσιακού πολιτισμού χάνονται στα χωριά, η Ανδρομάχη Μπούνα κάνει μια ύστατη προσπάθεια για να εμποδίσει την εξαφάνισή του.
Για την Ανδρομάχη Μπούνα τα δεδομένα του λαϊκού πολιτισμού τα οποία συνθέτει με αριστουργηματικό τρόπο, μπορούν να αλλάζουν αλλά δεν αναιρούνται στο σύγχρονο κόσμο. Ο πολιτισμός είναι ένα αδιάσπαστο συνεχές φαινόμενο. Όπως η Κερασοβίτισσα μάνα εξελίσσεται σεβόμενη το παρελθόν, εναρμονίζοντας το παλιό με το καινούργιο, έτσι και τα νοήματα της ζωής σχετίζονται με τα λαϊκό πολιτιστικό υπόβαθρο κάθε περιοχής.
Σήμερα φαίνεται ότι η Κερασοβίτισσα μάνα-και κάθε μάνα- «ξαλάφρωσε» από τα βάρη της οικογένειας, και τον τίτλο της δούλας ή της κυράς….
Η σύγχρονη κοινωνία όμως δεν αποκόβεται ολοκληρωτικά από τον ομφάλιο λώρο που τη συνδέει με την παραδοσιακή κοινωνία και τις νόρμες της…..
*********************************************************************
ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΒΙΒΛΙΟΥ ΑΝΔΡΟΜΑΧΗΣ ΜΠΟΥΝΑ : '' Η ΚΕΡΑΣΟΒΙΤΙΣΣΑ ΜΑΝΑ''
ΑΠΟ ΤΟΝ ΔΙΟΝΥΣΗ ΜΑΓΟΥΛΑ -
ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΑ -
ΤΕΛΕΙΟΦΟΙΤΟ ΝΟΜΙΚΗΣ
ΣΤΗΝ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΗ ΕΣΤΙΑ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ 29.11.2017
Πολύ ενδιαφέρουσα πρωτότυπη έρευνα πεδίου- τήρηση των μεθοδολογικών κανόνων της έρευνας -ούτε υπερανάλυση που στερεί από την αυθεντικότητα της προφορικής καταγραφής, ούτε απλή παράθεση των συνεντεύξεων.
Η έρευνα της Μάχης Μπούνα ακολουθεί την επιστημολογική τάση επαναξιολόγησης της τοπικότητας, σε σχέση με τις μεγαλεπίβολες μακροσκοπικές προσεγγίσεις του κοινωνικού πεδίου, χωρίς όμως να διστάζει να βγάλει χρήσιμα συμπεράσματα μέσα από την ερευνητική εμπειρία που εξάγει από το χωριό της. Χρησιμοποιεί τη διαθεματικότητα των επιστημονικών αντικειμένων, την ειδίκευση σε συγκεκριμένες πτυχές της καθημερινής κοινωνικής ζωής -εδώ τη γυναίκα και τη θέση της, δίνοντας ακόμα και στον αναγνώστη που δεν έχει σχέση με την περιοχή -όπως εγώ- τα εργαλεία εκείνα που θα τον βοηθήσουν να καταλάβει όχι μόνο την ουσία του κοινωνικού ζητήματος με το οποίο καταπιάνεται στην έρευνά της, αλλά να προχωρήσει και σε μια γενικότερη αναγωγή στις παραδοσιακές δομές της Ηπειρώτικης ζωής.
Η έρευνα της Μάχης Μπούνα ακολουθεί την επιστημολογική τάση επαναξιολόγησης της τοπικότητας, σε σχέση με τις μεγαλεπίβολες μακροσκοπικές προσεγγίσεις του κοινωνικού πεδίου, χωρίς όμως να διστάζει να βγάλει χρήσιμα συμπεράσματα μέσα από την ερευνητική εμπειρία που εξάγει από το χωριό της. Χρησιμοποιεί τη διαθεματικότητα των επιστημονικών αντικειμένων, την ειδίκευση σε συγκεκριμένες πτυχές της καθημερινής κοινωνικής ζωής -εδώ τη γυναίκα και τη θέση της, δίνοντας ακόμα και στον αναγνώστη που δεν έχει σχέση με την περιοχή -όπως εγώ- τα εργαλεία εκείνα που θα τον βοηθήσουν να καταλάβει όχι μόνο την ουσία του κοινωνικού ζητήματος με το οποίο καταπιάνεται στην έρευνά της, αλλά να προχωρήσει και σε μια γενικότερη αναγωγή στις παραδοσιακές δομές της Ηπειρώτικης ζωής.
Και το κάνει περίτεχνα μέσα και από λαογραφικές εκφάνσεις κοινωνικής έκφρασης, όπως ο χορός, τα τραγούδια, οι τοπικές ενδυμασίες και ο τρόπος κατασκευής τους.
Συγκεκριμένα, από το πρώτο μέρος του βιβλίου, κατάλαβα πως τα τρία κυριότερα χαρακτηριστικά που επηρέασαν τη ζωή σε αυτό το χωριό, είναι η γεωγραφική του θέση, η μορφολογία του εδάφους της περιοχής και τα αποτελέσματα που είχαν αυτά στην ζωή των κατοίκων, και η ιδιαίτερη επαγγελματική ενασχόληση που καθόρισε τις ανθρώπινες σχέσεις για περίπου τριακόσια χρόνια.
Το πρώτο στοιχείο, είναι η ορεινή θέση του Κερασσόβου, στα 960 μέτρα υψόμετρο, χτισμένο στις βορειοδυτικές πλαγιές του Σμόλικα, ανάμεσα στην κορυφογραμμή «Κάστρο-Βέργος-Ταμπούρι».
Από την πολύ αναλυτική παράθεση της ετυμολογικής προέλευσης του ονόματος του χωριού (Κεράσσοβο) και των Ρουγκαλιωτών κατοίκων του από την Μάχη, κατάλαβα πως κατά μεγάλη πιθανότητα η έναρξη της κατοίκησης του συγκεκριμένου σημείου προέκυψε στα ύστερα ρωμαϊκά ή στα βυζαντινά χρόνια, ως περιοδικός οικισμός διαχείμασης οροδεικτών ή ορεσίβιων φυλάκων. Μου έκανε δε, ιδιαίτερη εντύπωση το γεγονός πως στην ιδιαίτερη ντοπιολαλιά την οποία μιλούσαν οι τεχνίτες, τα Κουδαρίτικα, κατά μια εκδοχή, οι Ρουγκαλιώτες ονόμαζαν τον τόπο τους ως Κηράσοβο και παρηχητικά Κεράσοβο, από τη σύνθεση των αρχαιοελληνικών λέξεων «Κήρας» που ήταν η αρχαία θεότητα του θανάτου και της κακής μοίρας +«σοβώ», δηλαδή απομακρύνω, αποδιώχνω, επιβεβαιώνοντας την αρχική χρήση του σημείου ως φυλάκιο.
Κατά μια άλλη εκδοχή, αυτός ο τόπος κατοικήθηκε από κτηνοτρόφους κερασφόρων ζώων -πιθανότατα σλαβονικής προέλευσης, κάτι το οποίο όμως όπως αναφέρεται, δεν φαίνεται αρκετά πιθανό.
Το δεύτερο στοιχείο που καθόρισε τις τοπικές κοινωνικές δομές του Κερασόβου είναι η μορφολογία του εδάφους και πρακτικά η απουσία καλλιεργήσιμων εκτάσεων. Το έδαφος ήταν φτωχό και άγονο λόγω μεγάλου υψομέτρου και οι κύριες αγροτικές καλλιέργειες φαίνεται πως ήταν λίγα σιτηρά, όπου σε συνδυασμό με τη βοσκή λίγων ζώων αποτελούσαν τα πενιχρά μέσα επιβίωσης στον φτωχό και άγονο τόπο.
Αυτό συνέβαλλε σύντομα στο ν αναζητήσουν οι Κερασοβίτες αλλού την διέξοδο από τη φτώχεια τους. Έγιναν ονομαστοί μάστορες της πέτρας, και τα χωριά τους «μαστοροχώρια». Ήταν ειδικευμένοι τεχνίτες και χτίστες πλήθους έργων υποδομής και κοινής χρήσης (χτίζοντας γεφύρια, εκκλησίες, δημόσια κτήρια, αλλά και κατοικίες) τόσο στην Ήπειρο τη Μακεδονία και την υπόλοιπη Ηπειρωτική Ελλάδα, αλλά αποκτώντας σπουδαία φήμη στο εξωτερικό, φτάνοντας σε χώρες του εξωτερικού όπως η Περσία, η Αίγυπτος, μέχρι και την Αμερική. Η αποκλειστική επαγγελματική ενασχόληση με την τέχνη της πέτρας τους ανάγκαζε τους Κουδαραίους όπως ονομάζονταν, να φεύγουν για δέκα μήνες από το χωριό, φτιάχνοντας συνεργεία κυρίως σε οικογενειακή βάση, τα «μπουλούκια», με αποτέλεσμα να μένουν πίσω στο χωριό οι γυναίκες, τα παιδιά και οι ηλικιωμένοι που δεν μπορούσαν πλέον να εργαστούν. Αυτή η ιδιαιτερότητα τροποποιούσε τη σχέση των γυναικών με το δημόσιο χώρο, επιβαρύνοντάς τες, πέρα από τη φροντίδα του σπιτιού, την ανατροφή των παιδιών και το ενδιαφέρον για τους ηλικιωμένους, και με την ενασχόληση με τις γεωργικές και κτηνοτροφικές εργασίες.
Δυστυχώς η παραμεθόρια θέση του χωριού, από τη στιγμή της απελευθέρωσής του από τον ελληνικό στρατό κατά τον πρώτο βαλκανικό πόλεμο, το 1913, έφερε το Κεράσσοβο στην εμπόλεμη ζώνη. Το Κεράσσοβο βρέθηκε στα πεδία των πολεμικών επιχειρήσεων, τόσο κατά την πρώτη φάση της ιταλικής επίθεσης στην Ελλάδα, με τις Κερασοβίτισσες γυναίκες να βοηθούν στον ανεφοδιασμό και την επιστασία του ελληνικού στρατού σε είδος και εθελοντική εργασία κατά τη μάχη της Πίνδου ως τις 16 Νοεμβρίου 1940.
Αλλά και κατά τον Εμφύλιο πόλεμο, στην φάση των εκκαθαριστικών επιχειρήσεων του Εθνικού Στρατού, ιδιαίτερα κατά την επιχείρηση Κορωνίς, στα τέλη Ιουλίου 1948. Μόνο του το χωριό του Κερασόβου επάνδρωσε έπειτα από πανστρατιά δύο μεραρχίες του Εθνικού Στρατού, ενώ και στο βιβλίο υπάρχει φωτογραφία με γυναίκες του χωριού να μεταφέρουν τραυματία στρατιώτη από τη μάχη στο Ταμπούρι.
Βέβαια, το χωριό στάθηκε τυχερό καθώς δεν καταστράφηκε από μάχη ή αντίποινα, όπως συνέβη με το συνώνυμο Κεράσοβο στο Πωγώνι.
Αμέσως μετά τον πόλεμο, όπως ήταν αναμενόμενο, η αστυφιλία, η εσωτερική μετανάστευση ειδικευμένων εργατών αλλά και η φυγή στο εξωτερικό επηρρέασαν και τον πληθυσμό του χωριού, αλλά και τις συνήθειες και τα ήθη. Η εκτεταμένη οικογένεια, που σε σημαντικό βαθμό βασιζόταν στην επαγγελματική συνεργασία του πατέρα-άρχοντα με τα παιδιά και οι γυναίκες που διατηρούσαν το μέτρο της ηθικής στο χωριό άρχισαν να χαλάρωνουν και απέκτησαν κυρίως την σχετικά ομογενοποιημένη εικόνα της ελληνικής επαρχίας. Ακόμη και στο χορό οι γυναίκες άρχισαν να χορεύουν μόνες, οι μάνες-τρανές να φορούν μαντήλια καλαματιανού τύπου, και όχι αποκλειστικά Κερασοβίτικα και οι κόρες δούλευαν στην πόλη μεγαλώνοντας και σπουδάζοντας τις εγγονές τους, οι οποίες τώρα γυρίζουν πίσω και ερευνούν, αναζητώντας τον μίτο του παρελθόντος που θα αποκαλύψει και τη δική τους κρυμμένη ταυτότητα.
Μια τέτοια περήφανη Κερασοβίτισσα, βλέπω πως είναι η Μάχη Μπούνα.
Την ευχαριστώ για τη χαρά που μου προσέφερε, να πω ένα σχόλιο για το βιβλίο της αυτό.
Της εύχομαι και εις ανώτερα.
Αλλά και κατά τον Εμφύλιο πόλεμο, στην φάση των εκκαθαριστικών επιχειρήσεων του Εθνικού Στρατού, ιδιαίτερα κατά την επιχείρηση Κορωνίς, στα τέλη Ιουλίου 1948. Μόνο του το χωριό του Κερασόβου επάνδρωσε έπειτα από πανστρατιά δύο μεραρχίες του Εθνικού Στρατού, ενώ και στο βιβλίο υπάρχει φωτογραφία με γυναίκες του χωριού να μεταφέρουν τραυματία στρατιώτη από τη μάχη στο Ταμπούρι.
Βέβαια, το χωριό στάθηκε τυχερό καθώς δεν καταστράφηκε από μάχη ή αντίποινα, όπως συνέβη με το συνώνυμο Κεράσοβο στο Πωγώνι.
Αμέσως μετά τον πόλεμο, όπως ήταν αναμενόμενο, η αστυφιλία, η εσωτερική μετανάστευση ειδικευμένων εργατών αλλά και η φυγή στο εξωτερικό επηρρέασαν και τον πληθυσμό του χωριού, αλλά και τις συνήθειες και τα ήθη. Η εκτεταμένη οικογένεια, που σε σημαντικό βαθμό βασιζόταν στην επαγγελματική συνεργασία του πατέρα-άρχοντα με τα παιδιά και οι γυναίκες που διατηρούσαν το μέτρο της ηθικής στο χωριό άρχισαν να χαλάρωνουν και απέκτησαν κυρίως την σχετικά ομογενοποιημένη εικόνα της ελληνικής επαρχίας. Ακόμη και στο χορό οι γυναίκες άρχισαν να χορεύουν μόνες, οι μάνες-τρανές να φορούν μαντήλια καλαματιανού τύπου, και όχι αποκλειστικά Κερασοβίτικα και οι κόρες δούλευαν στην πόλη μεγαλώνοντας και σπουδάζοντας τις εγγονές τους, οι οποίες τώρα γυρίζουν πίσω και ερευνούν, αναζητώντας τον μίτο του παρελθόντος που θα αποκαλύψει και τη δική τους κρυμμένη ταυτότητα.
Μια τέτοια περήφανη Κερασοβίτισσα, βλέπω πως είναι η Μάχη Μπούνα.
Την ευχαριστώ για τη χαρά που μου προσέφερε, να πω ένα σχόλιο για το βιβλίο της αυτό.
Της εύχομαι και εις ανώτερα.
Μια τέτοια περήφανη Κερασοβίτισσα, βλέπω πως είναι η Μάχη Μπούνα.
Την ευχαριστώ για τη χαρά που μου προσέφερε, να πω ένα σχόλιο για το βιβλίο της αυτό.
Της εύχομαι και εις ανώτερα.
*********************************************************************************
ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΒΙΒΛΙΟΥ ΑΝΔΡΟΜΑΧΗΣ ΜΠΟΥΝΑ :
'' Η ΚΕΡΑΣΟΒΙΤΙΣΣΑ ΜΑΝΑ''
ΑΠΟ ΤΗΝ ΜΑΡΙΝΑ ΣΟΥΝΟΓΛΟΥ
ΜΕΤΑΔΙΔΑΚΤΟΡΙΚΗ ΕΡΕΥΝΗΤΡΙΑ ΣΧΟΛΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ
ΣΤΗΝ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΗ ΕΣΤΙΑ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ 29.11.2017
Αρχικά, θα ήθελα να σας ευχαριστήσω για την παρουσία σας. Θα ήθελα να
ευχαριστήσω την Ηπειρωτική Εστία για την φιλοξενία και την οργάνωση.
Το πιο αισιόδοξο είναι ότι μια νέα ερευνήτρια ασχολείται με την παράδοση και μάλιστα προσδίδει μια φρέσκια ματιά. Πιστεύω πως η ηλικία της συγγραφέως έπαιξε σημαντικό ρόλο στο αποτέλεσμα του βιβλίου.
Η Κερασοβίτισσα μάνα δεν είναι απλά ένα βιβλίο που εξιστορεί βιώματα γυναικών και παραθέτει λαογραφικά στοιχεία, αλλά είναι ένα ζωντανό κομμάτι αυτής της κοινωνίας που συνεχίζει να αναπνέει, διαβάζοντάς το.
Η αναδρομή από τα χρόνια της τουρκοκρατίας ως σήμερα δείχνει πόσα
κατάλοιπα έχουν μείνει και ποιος είναι ο σημερινός ρόλος της μάνας.
Ο ρόλος αυτής της μάνας είναι πολυδιάστατος. Πώς αλλιώς άλλωστε; η γυναίκα κυοφορεί, γεννάει, φροντίζει, η γυναίκα δουλεύει, η γυναίκα κρατά το σπιτικό, τα οικονομικά.
Η σύνδεση του τόπου και των προσώπων, της ιστορίας και της διαβίωσης σε έναν τέτοιον τόπο είναι δύσκολη, όμως χάρη στην υπερβατική μορφή της κερασοβίτισσας μάνας, όλα είναι δυνατά. Μια μορφή συνδεδεμένη με το χρόνο, τον τόπο, το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον. Μια μορφή που ταυτίζεται με την ηπειρώτισσα μάνα με την τραγικότητα αυτού του τόπου και της ιστορίας. Μια μορφή που βίωσε σε όλο το βάθος και σε όλο το μεγαλείο τη μνήμη, το νόστο, την ξενιτιά, τον πόλεμο, τον πόνο, το θάνατο. Σημαδεμένη με μια μυθική υπόσταση του τόπου της και την ηρωική έκφραση της ιστορίας επιβιώνει, μορφοποιεί, γαλουχεί και δημιουργεί τον δικό της κόσμο. Είναι αυτή που κρατά και διαμορφώνει τους δεσμούς στην κοινωνία. Κύρια χαρακτηριστικά αυτού του μοναδικού κόσμου είναι η υπεραξία της πίστης και της προσφοράς, είναι η υπέρβαση του φυσικού και του ανθρώπινου, η υποταγή στη μοίρα.
Η Ανδρομάχη Μπούνα μάς συστήνει το βάθος, το μεγαλείο της ψυχής και το εύρος της αντοχής της κερασοβίτισσας μάνας. Αυτή η μάνα εκδηλώνει την υπέρτατη αφοσίωση στην πατρίδα, στο έθνος, στον κόσμο, επιτελώντας στο ακέραιο τις κοινωνικές της υποχρεώσεις, Στηρίζει την παράδοση και την πολιτιστική κληρονομιά. Εμπνέει το αίσθημα της τιμής και των αξιών στην οικογένεια, διαθέτοντας τον εαυτό της και θυσιάζοντας τις ψυχικές και σωματικές δυνάμεις. Επιδεικνύει αντοχή και υπομονή στις αντιξοότητες και στις δυστυχείς συγκυρίες της ζωής. Αυτη η μεγαλειώδης παρουσία και προσφορά της
ηρωίδας, συζύγου, μητέρας, γιαγιάς, της γυναικας του μόχθου, της χηρείας, του στυλοβάτη της οικογένειας και της κοινωνίας είναι η ελάχιστη έκφραση τιμής και ευγνωμοσύνης, που αποτελεί αυτό το βιβλίο.
Η Ανδρομάχη Μπούνα μέσα από την έρευνά της καταφέρνει να αναδείξει τα συναισθήματα και τις σκέψεις των γυναικών αυτών. Οι πρωτογενείς πηγές από τις επιτόπιες παρατηρήσεις και τις συμμετοχικές συνεντεύξεις αποτελούν τα βασικά εργαλεία για την επιστημονική έρευνα και αποκαλύπτουν την καταπίεση, το φόβο και τη δυσκολία που αντιμετώπιζαν οι γυναίκες. Ο ρόλος της μάνας φανερώνεται ως ο πιο σημαντικός.
Ο τρόπος εξιστόρησης συνδέει το παρελθόν με το παρόν και το μέλλον.
Οι συνεντευξιαζόμενοι μέσα από το λόγο τους, μάς μεταφέρουν αυτά που βίωσαν, αυτά που πράττουν στην καθημερινότητά τους, γιατί αυτά τα βιώματα είχαν, αλλά και με τα ίδια ανατρέφουν τα παιδιά τους. Αυτή η σύνδεση από τη μια μάς δείχνει πόσο σημαντικό είναι το βίωμα, από την άλλη πόσο δύσκολο είναι να απαγκιστρωθούμε από αυτό.
Νιώθει υποχρέωση να μεταδώσει τις αξίες, την ηθική και όσα έμαθε από τη δική
της μάνα, ώστε να τα διαφυλάξει και να τα καλλιεργήσει στα δικά της παιδιά.
Σε πολλά σημεία που παραθέτει η συγγραφέας τραγούδια, μοιρολόγια,
επιβεβαιώνουν τα λεγόμενα των συνεντευξιαζόμενων.
ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΒΙΒΛΙΟΥ
«θερίζει η Μάχη μωρέ μοναχιά
και μοναχιά το δένει
σκύβει να πάρει μωρέ διματκό»
«ποια μάνα χάνει το παιδί, χάνει και την καρδιά της»
Η Κερασοβίτισσα μάνα, όπως και κάθε μάνα καλείται να παίξει έναν ρόλο με όσο
το δυνατόν καλύτερο αποτέλεσμα.
Άξια θαυμασμού, η θέση και ο ρόλος που διάλεξε να κρατήσει μέσα στην οικογένεια. Σε ένα ευρύ οικογενειακό περιβάλλον, αν όχι εχθρικό, στερητικό, σε συνθήκες δύσκολες οικονομικά, ήταν υποχρεωμένη να αναδείξει την οικογένεια, να γαλουχήσει τα παιδιά της με αρχές και πίστη στις αξίες. Να τα προλάβει όλα,
να βοηθήσει τον άντρα στο χωράφι, να φροντίσει τα ζώα, να πλύνει, να υφάνει
στον αργαλειό, να τακτοποιήσει τις οικιακές δουλειές.
Η κερασοβιτισσα μάνα, που ταυτόχρονα είναι και αδερφή, γιαγιά, πεθερά, με υπομονή ολοκληρώνει την αποστολή της. Μια γυναίκα με δύναμη και διάθεση αυτοθυσίας για την οικογένεια για το νοικοκυριό.
Μέσα από το φωτογραφικό υλικό που παρατίθεται, παρουσιάζονται χαρακτηριστικές στιγμές από τον βίο της. Φαίνεται από τα παραμύθια και τους στίχους των τραγουδιών επίσης, η επιρροή και η απήχησή της, στην ψυχή και το πνεύμα των δημιουργών. Οι κερασοβίτισες, όπως όλες οι Ηπειρώτισσες, παίρνουνε τον πόνο και τον κάνουνε τραγούδι.
Στην Ήπειρο, η παράδοση λέει: "Εμείς εδώ στην Ήπειρο, γλεντούμε τον καημό
και πενθούμε την χαρά"
ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΒΙΒΛΙΟΥ ΠΕΤΡΟΛΟΥΚΑΣ
Εγώ έχω φτιάξει ένα μοιρολόι τη Μαριόλα για ένα ξενιτεμένο που γύρισε στον τόπο του και ρώτησε έναν συγχωριανό πού είναι το τάδε σπίτι. Ο άλλος του είπε τι το θες; είναι της μάνας μου και σήμερα την έθαψα. Και του λέει ο ξένος. Εγώ έλειπα τόσα χρόνια, είμαι πατέρας σου και θα φωνάξω τα όργανα να φτιάξουν ένα τραγούδι να της πούμε, τώρα πάνω από τον τάφο. Είναι ολόκληρη ιστορία τα μοιρολόγια αναφέρει ο Χαλκιάς Πετρολούκας,.
Στα τοπικά μοιρολόγια κυρίαρχη είναι η αναφορά στη μάνα.
Ακόμη και στις χαρές υπήρχαν περιπτώσεις που η μάνα κυριαρχεί. Όταν
γιορτάζει ο γιος μπορεί να σύρει πρώτη το χορό.
Όλα αυτά τα ντοκουμέντα που υπάρχουν στο βιβλίο, αποτελούν αδιάψευστα στοιχεία για την προσφορά της κερασοβίτισσας μάνας στην πατρίδα, στην κοινωνία, στην οικογένεια, στην ιστορία.
Σε μια βαθιά παραδοσιακή κοινωνία με κυρίαρχο ρόλο των ανδρών θα περίμενε κανείς σε αυτή την ιστορική αναδρομή στον κοινωνικό, πολιτικό, πολιτιστικό, οικονονικό τομέα, πρωταγωνιστές να είναι οι άνδρες, όμως τον πρωταγωνιστικό ρόλο ουσιαστικά τον κατέχουν οι γυναίκες, μέσα από την καθημερινή στάση τους, τους αγώνες και τις θυσίες.
Μέσα από την αναδρομή από το παρελθόν μέχρι σήμερα βλέπουμε την ίδια φλόγα, το ίδιο πάθος την ίδια δύναμη, πίστη και αγωνιστικότητα. Αυτή η προσφορά είναι ανιδιοτελής, χωρίς καμιά προσωπική προβολή και καταξίωση. Αθόρυβη, κοπιαστική με αρχοντιά και απόθεμα ψυχής.
Μάνες πρόθυμες, καρτερικές και αγέρωχες. Συμβολικά πρόσωπα στη συνείδηση του τόπου. Από την αναδρομή του παρελθόντος ως σήμερα αλλά και στο μέλλον η κερασσοβίτισα μάνα πρόσφερε και θα προσφέρει και στην οικογένεια και στον τόπο. Κοντά σε αυτή τη μάνα, μέσα από το αυτό το βιβλίο τιμώνται όλες οι μάνες.
Όμως και μέσα από αυτόν τον ρόλο παρατηρούμε τις έμφυλες διακρίσεις. Άλλο το κορίτσι, άλλο το αγόρι. Στο κορίτσι είναι διαφορετικά. Άλλη ανατροφή για το αγόρι. Το αγόρι είναι ισάξιο του πατέρα, όπως σέβεται τον άνδρα της, έτσι σέβεται και τον γιο. Στο κορίτσι η αντιμετώπιση είναι εντελώς διαφορετική. Πρέπει να διατηρήσει την τιμή της μέχρι να παντρευτεί.
ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΒΙΒΛΙΟΥ
«αχ η μάνα μου η κυρά μάνα μου μικρή με πάντρεψε και με βασάνισε» προξενιό
«Να είσαι τίμια, αυτή είναι η τιμή σου»
«Τον άνδρα που χεις δώσει μωρή μάνα
θα τον εχωριστώ
Τι λες μωρ Ζαχαρούλα γιατί μαντρόπιασες; Εσύ σαι γκαστρωμένη, θα κάνεις το παιδί»
Παρατηρούμε την έμφυλη διάσταση στους ρόλους που έχει ο κάθενας. Ο πατέρας κουβαλητής, η μητέρα ο φροντιστής. Η κόρη κατώτερη δεν σπουδάζει, δεν εργάζεται, της κάνουν προξενιό και την παντρεύουν μικρή, ο γιος ακολουθεί το πρότυπο του πατέρα, απέχει από τις οικιακές δουλειές, φτιάχνει δικό του σπιτικό. Η μάνα επωμίζεται το βάρος της ανατροφής. Οι αξίες, η συμπεριφορά, ο χαρακτήρας καλλιεργούνται μέσα από αυτήν, που συναναστρέφονται τα παιδιά. Το φύλο είναι το κύριο στοιχείο της εξουσίας και της κοινωνικής δράσης. Ο άνδρας εργάζεται, η γυναίκα στο σπίτι εξαρτώμενη από αυτόν.
Ο ρόλος της ωστόσο πολυδιάστατος. Παραμένει στο σπίτι, αλλά ουσιαστικά
αυτή είναι ο ρυθμιστής της οικογένειας. Δισυπόστατη μορφή από τη μια η
τρυφερότητα και η στοργή που ενίοτε την εκδηλώνει, από την άλλη το σθένος και το κουράγιο για τις αντίξοες συνθήκες. Το γυναικείο φύλο ως ταξική κοινωνική κατηγορία, κατά την συγγραφέα, είναι ασθενέστερο σε σχέση με το αντρικό, λόγω της ανισότιμης σχέσης, η οποία αναπαράγεται μέσω της οικογένειας.
Θα επιχειρήσω να κάνω έναν παραλληλισμό με την σύγχρονη μάνα, για να δούμε πως τελικά όσο και να αλλάζουν οι εποχές, ο άνθρωπος μένει ίδιος και ο ρόλος της μάνας ειδικότερα. Η στοργή, η φροντίδα, ο πρώτος παιδαγωγός το συναίσθημα του πόνου και της αγκαλιάς δεν αλλάζουν. Ακόμη κι όταν η σημερινή μάνα λείπει από το σπίτι πολλές ώρες το μυαλό της γυρίζει στο παιδί της, όπως έλειπε στα χωράφια όλη τη μέρα.
Όπως η μάνα συμβούλευε πρόσεχε όταν πας στο ποτάμι μην σε ξελογιάσει
κανένας, έτσι και τώρα νουθετεί. Τα μέσα άλλαξαν, η μάνα δεν αλλάζει.
Το ζήτημα είναι ποιός ο ρόλος μας πια στην κοινωνία για να μπορέσουμε να αναδείξουμε το ρόλο της μάνας, όχι τυπικά όπως γίνεται ούτως ή άλλως, αλλά ουσιαστικά και ισότιμα.
Η γυναίκα οφείλει να προσδιορίσει το ρόλο της ως άτομο στην κοινωνία που θα τη σέβονται για την επιλογή της να γίνει μάνα, η γνώμη της να έχει ισχύ, να καταφέρει να μην γίνεται αντικείμενο βίας, και ενδοοικογενειακής βίας, και να αποτελεί αυθύπαρκτη οντότητα χωρίς διακρίσεις και προκαταλήψεις.
Με την ιδιότητα της παιδαγωγού, θα ήθελα να τονίσω ότι προσδοκούμε τα παιδιά να ανατρέφονται και να μεγαλώνουν από ανθρώπους με επίγνωση του ρόλου του γονέα. Από γυναίκες που αντιλαμβάνονται το ρόλο της μάνας και δεν θα αποτελεί η μητρότητα κοινωνική υποχρέωση.
Θα ήθελα να ευχαριστήσω την συγγραφέα Ανδρομάχη Μπούνα για την τιμή που μου έκανε να σχολιάσω το βιβλίο της. Και θα ήθελα να σας παροτρύνω να διαβάσετε το βιβλίο γιατί θα βρείτε και εσείς στοιχεία από τη δική σας μάνα. Σας ευχαριστώ.
*************************************************************************************
Η Κερασοβίτισσα Μάνα, Ανδρομάχη Μπούνα
Παρουσίαση βιβλίου, 27.11.2017
Με το διάβασμα του βιβλίου, Κερασοβίτισσα Μάνα παλιές αναμνήσεις ζωντανεύουν ξανά και αποκτούν πραγματική διάσταση με τις φωτογραφίες που περιλαμβάνει το βιβλίο. Η Μάνα είναι μια λέξη πολυαγαπημένη και πρόσωπο λατρεμένο.
Στη ζωή μας, όπως και στο βιβλίο, η Μάνα είναι παντού, ακόμα κι όταν η ίδια δεν είναι παρούσα: στο σπίτι, στη δουλειά, στις κοινωνικές εκδηλώσεις, στα τραγούδια και τους χορούς, στο θάνατο, ακόμη και στον πόλεμο. Η Μάνα είναι παντού. Ήταν παρούσα και στη ζωή και στον θάνατο, και στις ευχάριστες και στις δυσάρεστες στιγμές της ζωής. (...) Το σαβάνωμα του νεκρού ήταν δική της υποχρέωση. Επίσης, τα μοιρολόγια τραγουδούσαν με πόνο οι γυναίκες μεγαλύτερης ηλικίας (σ.34) (...) Οι άνδρες Κερασοβίτες πάντα στη ζωή τους τραγουδάνε, αλλά ποτέ δεν θρηνούνε (σ. 61).
Η παρουσίαση της Κερασοβίτισσας Μάνας συνδέεται σε όλο το βιβλίο με πόνο, ένας πόνος που απορρέει από τη θέση της γυναίκας, η οποία παλεύει δίχως όνομα καθώς παίρνει το όνομα του άνδρα της, Λάζαινα, Γιώργινα, Βασίλινα, Νικόλινα... Αφανής ηρωίδα, η οποία στερείται ακόμη και το φαγητό. Μια Μάνα θυμάται:
Όταν έκανε η μάνα μου κεφτέδες, έβλεπα ο πατέρας μου έτρωγε δύο κεφτέδες, δύο ο αδερφός μου, εμείς οι κοπέλες από έναν. Και έλεγα: "Δεν θα πάω κι εγώ σπίτι μου καμιά φορά; Θα βάζω στο πιάτο μου δύο κεφτέδες" (σ. 37).
Ο διάχυτος αυτό πόνος σε όλο το βιβλίο για την Κερασοβίτισσα Μάνα δεν συνδέεται μόνο με τη δύσκολη, "κατώτερη" θέση της γυναίκας, αλλά και με τις δύσκολες συνθήκες της ζωής, οι οποίες παλαιότερα ήταν πάρα πολύ σκληρές. Οι συνθήκες ζωής στις ορεινές περιοχές ήταν οπωσδήποτε δυσμενέστερες από τη ζωή στον κάμπο. Πέρα από τη γοητεία των βουνών, η ζωή τους ήταν στενά συνδεδεμένη με τον ασταμάτητο αγώνα για επιβίωση, συχνά με τη στέρηση, τη φτώχεια, που δεν έφτανε όμως στην απόγνωση. (σ.17).
Το πιο σκληρό που έπρεπε όχι μόνο να υπομένει αλλά και να αντιμετωπίσει η Κερασοβίτισσα Μάνα ήταν η ξενιτιά, κι αυτό είναι που διαφοροποιεί την Κερασοβίτισσα Μάνα από τις άλλες Μάνες. Όταν έπρεπε ο άνδρας και ενδεχομένως και τα αρσενικά παιδιά της να φύγουν από το σπίτι και να πάνε στην ξενιτιά. Από παλιά οι άνδρες Κερασοβίτες ταξίδευαν τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό. Εδώ στην Ελλάδα, φεύγανε παρέες, μπουλούκια δηλαδή, και φτάνανε με τα ζώα τους μέχρι Λαμία, Αγρίνιο, Ναύπακτο και αλλού. Έτσι άγονο που ήτανε το χωριό δεν μπορούσε να κρατήσει τους άνδρες να ζήσουν μαζί με τις οικογένειές τους. (σ. 60)
Ο πόνος ήταν πολύ μεγάλος: Και έκλαιγε και φώναζε κι αυτή: "Σπύρο, Σπύροο..." "Ω, μάνα" της έλεγα "γιατί φωνάζεις" "Για να με ακούσει το παιδί να γυρίσει πίσω" (σ.59)
Όμως, και το φορτίο ήταν πολύ μεγάλο. Η Κερασοβίτισσα Μάνα έπρεπε να αναπληρώσει το ρόλο του άνδρα. Να είναι και άνδρας στο σπίτι. Γι αυτό, Τα τραγούδια τα πιο πολλά αναφέρονται στη "ρημάδα" την ξενιτιά. Και παρακάτω, Γι αυτό και τραγούδια χαράς λίγα υπάρχουν.
Σε εμένα προσωπικά από το διάβασμα του βιβλίου μου, κάθε φορά που το διαβάζω μια γλυκόπικρη γεύση, αν μπορώ να χρησιμοποιήσω αυτό τον όρο. Πικρή για τις δύσκολές συνθήκες της ζωής και τον αγώνα που έκαναν οι άνθρωποι και κυρίως η Μάνα. Γλυκύτητα, για την παρουσία της Μάνας της πονεμένης που πάντα έχει μια αγκαλιά, όπως και για την Τρανή Μάνα:
Μέσα σε αυτό το σκληρό και στείρο συναισθηματικό περιβάλλον υπήρχε μια μισάνοιχτη πόρτα για τα παιδιά. Κι αυτή η πόρτα οδηγούσε σε ένα δωμάτιο ζεστό κι εκεί σε περίμενε μια αγκαλιά γλυκιά και τρυφερή της μάνας της μεγάλης, της "μάνας της τρανής"
Επιτρέψτε μου πριν το κλείσιμο της ομιλίας μου να ευχαριστήσω όσους/ες τίμησαν την Κερασοβίτισσα Μάνα που ταξίδεψε μέχρι τη Θεσσαλονίκη. Τις εκδόσεις Δωδώνη και την Ηπειρωτική Εστία Θεσσαλονίκης γι αυτήν την διοργάνωση. Για την Αίθουσα Ηπειρωτικής Εστίας και την εμπιστοσύνη της ευχαριστώ ιδιαίτερα την κα. Νανά Τοτοκώτση.
Να ευχαριστήσω από καρδιάς τα άτομα που συνέδραμαν στην υλοποίηση αυτής της βιβλιοπαρουσίασης. Τον πιστό μου φίλο Παναγιώτη Τζόκα, πολιτισμολόγο και μουσικό παραγωγό της ΈΡΤ για την αγάπη του, την πραγματική στήριξη και εμψύχωση του, και τον ευχαριστώ γι άλλη μια φορά που σήμερα ταξίδεψε μαζί μου για να παρουσιάσουμε την Κερασοβίτισσα Μάνα και διέθεσε τον πολύτιμο χρόνο του.
Τον φίλο Διονύση Μαγουλά, Πολιτικό Επιστήμονα που εκείνος σήμερα άνοιξε τον δρόμο ως εδώ.
Την καλή μου φίλη και συνάδελφο Μαρίνα Σούνογλου, Μεταδιδακτορική ερευνήτρια, που με τις γνωριμίες της κατόρθωσα πολλά πράγματα που η ίδια γνωρίζει.
Τέλος την οικογένεια μου που δε σταματούν να συνταξιδεύουν με την Κερας. Μάνα, τους ευχαριστώ πολύ, όπως και όλους μου τους φίλους που είναι εδώ σήμερα και με τιμούν.
*************************************************************************************
 |
========================================================================
========
=============================================================
Εξαιρετική απ΄ όλους η παρουσίαση του βιβλίου..... Εξαιρετικό το βιβλίο...... Εξαιρετική κι η οργάνωση κι η ζεστασιά της ΗΕΘ........ Ευχαριστούμε__
Κωνσταντίνος Κοσμίδης
καλλιτέχνης γραπτών μηνυμάτων στο ξύλο
