Από τον 17ο αιώνα υπάρχουν αναφορές για το παζάρι , όπως του Εβλιγιά Τσελεμπή Τούρκου περιηγητή που περιέγραψε ( 1670 ) με λεπτομερή τρόπο τόσο την πληθυσμιακή σύνθεση της πολυπολιτισμικής μας πόλης όσο και ειδικότερα την έκταση , την φύση και την τοπογραφία της αγοράς εντυπωσιασμένος από τα χάνια , τα λουτρά , τα ραφεία και τα χρυσοχοεία της . Πολλοί περιηγητές, ιστορικοί και ερευνητές επίσης ασχολήθηκαν τόσο με την αγορά όσο και με την πρωταγωνιστική πνευματική και πολιτισμική παρουσία της πόλης μας τον 18ο και 19ο αιώνα στον τότε Οθωμανικό κόσμο.
Η μεγάλη εμπορική δραστηριότητα από τα χρόνια της Τουρκοκρατίας εξηγείται ίσως από το γεγονός ότι το ανήσυχο πνεύμα των Ελλήνων στράφηκε στο εμπόριο αφού στερήθηκε από τις εθνικές και πολιτικές του επιδιώξεις σε συνδυασμό με το γεγονός ότι τα Γιάννινα βρίσκονταν πάνω σε σημαντικές εμπορικές αρτηρίες αλλά και από τα τέλη του 18ου αιώνα ήταν η πρωτεύουσα του κράτους του Αλή Πασά. Στην περίοδο ανάπτυξης της δραστηριότητας αυτής πραγματοποιούνται συμφωνίες που αφορούσαν τόσο το εσωτερικό όσο και το εξωτερικό εμπόριο στο οποίο για μεγάλο διάστημα στόχευαν οι Γιαννιώτες έμποροι με τεράστια οικονομική επιτυχία , που τελικά συνέβαλε αποφασιστικά στη γέννηση του παγκόσμιου φαινομένου της Ευεργεσίας με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τη ιστορική και εθνική διαδρομή της πόλης μας.
Το παζάρι με τον αναπτυγμένο θεσμό των ισναφιών – συντεχνιών με εργαστήρια ή στη συνέχεια με εμπορικό χαρακτήρα εξελίχθηκε από τους έμπειρους Γιαννιώτες εμπόρους κυρίως κατά μήκος των δύο αξόνων της πόλης : από την μία πλευρά η Ανεξαρτησίας με το αρχαιότερο τουρκικό κτίσμα στην πόλη το Μπαϊρακλή Τζαμί , με τον τεράστιο πλάτανο και την βρύση του με τους τέσσερες κρουνούς , με τις στοές και τους κάθετους δρόμους της , τον μεγάλο αριθμό των εμπορικών καταστημάτων και των χανιών και από την άλλη πλευρά μετά η κα΄ Φεβρουαρίου με τα χάνια της αλλά και η Λόρδου Βύρωνος, η Αβέρωφ («Καμάρες» τότε ) .Ανάμεσα απ’ αυτές η κλειστή , σκεπαστή αγορά ή το θολογυριστόν , κατά Α.Ψαλλίδα , « μπεζεστένια » που στεγαζόταν σε τρουλοσκέπαστα κτίρια - μεταξύ της οδού Αβέρωφ και του Μπαϊρακλή Τζαμιού – που και αυτό καταστράφηκε το καλοκαίρι του 1869 από την πυρκαϊά του Αχμέτ Ρασήμ Πασά. Αναπόσπαστα με το παζάρι είναι το Κουρμανιό η πλατεία όπου καταλήγουν η αρχίζουν εξ δρόμοι της αγοράς ( Αβέρωφ -Καλάρη – Κουντουριώτη – Γιωσέφ Ελιγιά – Εθν. Αντίστασης Νεοπτολέμου και Λεωφ. Καραμανλή ) και το Κριθαροπάζαρο.
Αυτή είναι μία πολύ συνοπτική περιγραφή του γιαννιώτικου παζαριού στην πιο μεγάλη διάρκειά του, που αρχίζει δηλαδή από τον Άγιο Νικόλαο αγοράς περίπου και φθάνει μέχρι την Αβέρωφ στην γέννησή του και στη συνέχεια μεγαλώνει από την περιοχή Γ. Σταύρου και συμπεριλαμβάνει πλέον την Καλούτσιανη, «…και ετέρα αγορά είς Κανλί Τσιεσμέ….» κατά τον Ι. Λαμπρίδη και πλησιάζει στην κεντρική πλατεία της πόλης. Περίπου αυτή είναι η περιγραφή του Holland , του Ψαλίδα , του Λαμπρίδη , του Σαλαμάγκα κ.α για την διαχρονική εικόνα του παζαριού με κεντρικό πάντα χώρο του την συμβολή των κυρίων αξόνων που διέσχιζαν την πόλη από βορρά προς νότο και από ανατολή προς δύση και με την απαραίτητη ύπαρξη και του μεγαλύτερου τζαμιού , όπως το Μπαϊρακλή .
Η οδός Ανεξαρτησίας ήταν η είσοδος των εισερχομένων στη πόλη από την πλευρά των περιοχών Κόνιτσας, Ζαγορίου, Πωγωνίου, Αργυροκάστρου κ.λ.π και η κα΄ Φεβρουαρίου αντίστοιχα των εισερχομένων από την αντίθετη πλευρά κυρίως των Τζουμέρκων , της Πρέβεζας , της ΄Αρτας , Θεσσαλίας κ.λ.π .
Τον πίνακα του παζαριού συνθέτουν οι υπαίθριες λαϊκές αγορές ( αγροτικά προϊόντα , ψάρια και εμπόριο ζώων ) γύρω από το κάστρο , οι πλανόδιοι βιοπαλαιστές ( γαλατάς , λούστρος , σαλεπάς , μανάβης , νερουλάς , γανωτής , πεταλωτής , εφημεριδοπώλης , ο ..μπαρμπέρης , αργότερα ο φωτογράφος κ.α ) και κυρίως οι έμποροι με τα μαγαζιά και τα εργαστήριά τους τα οποία αρχικά ήταν ξύλινα ισόγεια (παράγκες ) μικρής κυρίως επιφάνειας με τα κεπέγκια τους ( σημερινά ρολά ) , μετά δε την πυρκαϊά του 1869 λιθόκτιστα στη πλειοψηφία τους όπως τα ασημουργεία , τα χαλκουργεία , τα κουδουνάδικα, τα σαγματοποιεία , τα τσαρουχάδικα , τα σιδεράδικα , τα καρεκλάδικα , οι φούρνοι , τα κουρεία , τα καφενεία , τα ραφεία , τα καταστήματα υφασμάτων , τα παντοπωλεία κ.α . Μέσα στην περιοχή του παζαριού υπήρχαν και μικρότερης μορφής παζάρια με ειδικής κατηγορίας προϊόντα ( αλευροπάζαρο , κριθαροπάζαρο , κρεμμυδοπάζαρο , σταφυλοπάζαρο , αλογοπάζαρο κ.α ). Μετά το 1920 παρατηρήθηκε μια σημαντική αύξηση της εμπορικής δραστηριότητας και η αγορά εξαπλώνεται σε όλο σχεδόν το μήκος και το πλάτος εκείνης της πόλης και αντί της « πόλης παζάρι » να μιλάμε για την « πόλη πρακτορείο ».
Η αναφορά και επίκληση δραστηριοτήτων όπως καφενεία , ξενοδοχεία, σινέ κ.λ.π , αν και δεν περιλαμβάνονται στον στενό πυρήνα της έννοιας παζάρι , γίνεται γιατί πιστεύουμε ότι υπάρχουν εξαιτίας του και συντελούν στην ανάπτυξή του και εν τέλει ολοκληρώνουν την οικονομική και κοινωνική του εικόνα. Για την παρουσίαση των δρόμων, των μαγαζιών και των ανθρώπων του παζαριού, όχι εύκολα , αναζητήσαμε την φωτογραφία ρεπορτάζ , την φωτογραφία γεγονός , την φωτογραφία ανάμνηση . Παράλληλα όμως η μνήμη διατηρήθηκε και με τα κείμενα των περιηγητών αλλά και των ιστορικών , λαογράφων , ερευνητών Η έκθεση δεν είναι επιστημονική έρευνα . Είναι η ολοκλήρωση , ίσως , μιας προσπάθειας του Δ.Σ του Ιδρύματος που άρχισε με τις εκδόσεις των επιστολικών δελταρίων του Κ. Βλάχου με θέμα τα Ιωάννινα , του φωτογραφικού λευκώματος του ΄Αγγελου Καλογερίδη , της έκθεσης των φωτογραφιών του Χριστόδουλου Ευτυχιάδη με τίτλο «Τα Γιάννινα, τα δικά μου…» και της πρόσφατης έκθεσης των επιστολικών δελταρίων με τίτλο « Απόψεις της μικρής μας πόλης από την συλλογή των επιστολικών δελταρίων του Φίλιππα Γιωβάννη ».
Είναι μία πρόσκληση του Ιδρύματος για ένα σύντομο ταξίδι μνήμης και νοσταλγίας με συνταξιδιώτες τους συμπολίτες μας και οδηγό τις φωτογραφίες , γνωστές ή μη , που συλλέξαμε και μπορούμε να εκθέσουμε στους χώρους του Ιδρύματος .
Ο Πρόεδρος
Ναπολέων Μάργαρης
Διάρκεια έκθεσης 03.09.2018 – 31.12.2018
Ώρες λειτουργίας: Δευτέρα έως Παρασκευή
9.00π.μ έως 14.00μ.μ
Κάθε Τετάρτη απόγευμα: 6.00 μμ έως 9.00 μμ.
