Ο ΧΑΤΖΗΜΙΧΑΛΗΣ ΝΤΑΛΙΑΝΗΣ ΚΑΙ ΟΙ ΔΡΟΣΟΥΛΙΤΕΣ

της  ΝΑΝΑΣ ΤΟΤΟΚΩΤΣΗ

Εκατόν εξήντα χρόνια πέρασαν από τη μάχη στο Φραγκοκάστελλο.

Εκατόν εξήντα χρόνια και τα κορμιά των αγωνιστών σάπισαν στις θαλασσινές σπηλιές.

Εκατόν εξήντα χρόνια και οι ψυχές των αγωνιστών δεν ησύχασαν.

Μάϊος 1828 – Φραγκοκάστελλο. Οι δυνάμεις του Μουσταφά Μπέη αποδεκατίζουν το στρατιωτικό σώμα του Χατζημιχάλη Νταλιάνη.

Μάϊος 1988 – Φραγκοκάστελλο. Μακριά σειρά από ανθρώπινες σκιές προχωράει στα ερείπια της μονής του Αγίου Χαραλάμπους.

Κάθε χρόνο συνήθως κατά τις τελευταίες μέρες του Μαΐου ή τις πρώτες του Ιουνίου στην παραλιακή πεδιάδα του Φραγκοκάστελλου επικρατεί άκρα νηνεμία.

Τις πρωϊνές ώρες πριν την ανατολή του ήλιου όταν η δροσιά καλύπτει την φύση ,ατμοί ανεβαίνουν στον ορίζοντα και σχηματίζουν μακριά σειρά από ανθρώπινες σκιές πυκνές ή αραιότερες , η οποία προχωράει από την ερειπωμένη μονή του Αγίου Χαραλάμπους προς την θάλασσα του Φραγκοκάστελλου επί δέκα λεπτά.

Οι σκιές αυτές λόγω της ώρας που παρουσιάζονται ,ονομάστηκαν από τους Κρητικούς ,ΔΡΟΣΟΥΛΙΤΕΣ.

Από την μια μεριά η λαϊκή πίστη αποδίδει τις οπτασίες αυτές ,στους σκοτωμένους άνδρες του Νταλιάνη,από την άλλη μεριά η Εταιρεία Ψυχικών Ερευνών υποστηρίζει ότι το φαινόμενο είναι φυσικό και αποτελεί είδος αντικατοπτρισμού.

Είναι ανάγκη όμως να παρακολουθήσουμε όλη τη δράση εκείνων που βρέθηκαν στον Αγώνα.

Μνημονεύοντας τη δράση του Χατζημιχάλη Νταλιάνη , τιμούμε όλους τους Ηπειρώτες αγωνιστές της Επανάστασης του 1821,οι οποίοι με την αξιοθαύμαστη προσφορά τους και τον αλτρουιστικό τους χαρακτήρα δεν περιορίστηκαν σε μια μόνο περιοχή αλλά όπου ''βροντάει το καρυοφύλλι και αστράφτει η πάλλα'' έδωσαν το ζωντανό παρών και ξεκινώντας από την Ήπειρο διασκορπίστηκαν στην Δυτικά και Ανατολικά Στερεά, Μωριά, Εύβοια,νησιά Αιγαίου και έφτασαν μέχρι την Κρήτη.

Ο καταγόμενος από το Αργυρόκαστρο Χατζημιχάλης Νταλιάνης γεννήθηκε το 1775 στο Δελβινάκι της Ηπείρου.

Νεώτατος μετέβη στην Ιταλία για να συμπληρώσει τις σπουδές του.

Στην Τεργέστη όπου εγκαταστάθηκε ασχολήθηκε με το εμπόριο καπνών, από το οποίο απεκόμισε σημαντική περιουσία .

Μυήθηκε από τους πρώτους στη Φιλική Εταιρεία και διετέλεσε απόστολος αυτής στην Βουλγαρία,τουρκοκρατούμενες χώρες κ.α.

Μετά την έκρηξη της Επαναστάσεως (1821) προμηθεύτηκε με δικές του δαπάνες , ολόκληρο φορτίο όπλων και πολεμοφοδίων και επέστρεψε στην Ελλάδα, όπου επεδόθη με μεγάλο ζήλο στην συγκρότηση με δικά του έξοδα ιππικού. Οργανωτής του άτακτου ιππικού φαίνεται ότι συνέδεσε το όνομα του με το νταλιάνι* ,είδος ντουφεκιού που χρησιμοποιούσαν οι ιππείς κατά την επίθεση.

Το 1825, με μικρό σώμα ιππικού συμμετείχε στις επιχειρήσεις εναντίον των αιγυπτιακών στρατευμάτων στην Πελοπόννησο και θαυμάστηκε για τον ηρωισμό του.

Αρχές του 1826 ενέδωσε στις προτροπές του Κωλέττη και κάποιου Σύρου Επισκόπου και ανέλαβε να εκστρατεύσει στη Συρία, για να ενισχύσει τον Εμίρη του Λιβάνου,Μπεσήρ, ο οποίος με επανειλημμένα διαβήματα τού υποσχόταν να εγείρει σε επανάσταση κατά του Σουλτάνου , ολόκληρο τον Λίβανο, αν λάμβανε κάποιες ενισχύσεις από την Ελλάδα.

Ο Χατζημιχάλης ναύλωσε τότε με έξοδα του πλοία και μαζί με τον Βάσο και τον Κριεζώτη και 800 άνδρες πήγε στην Συρία και στο τέλος του Μαρτίου αποβιβάστηκε στην Βηρυτό. Οι αταξίες και οι βιαιοπραγίες , τις οποίες διέπραξαν τα άτακτα εκείνα στρατεύματα ήταν τόσες , ώστε ανάγκασαν τον εμίρη να επιβάλει την άμεση αναχώρησή τους.

Έτσι λοιπόν ο Χατζημιχάλης και το Σώμα του πήγαν στη Σύρο και από εκεί στην Πελοπόννησο όπου συμμετείχαν σε διάφορε μάχες.

Στη Στερεά Ελλάδα έλαβε μέρος στις πολεμικές επιχειρήσεις του Καραϊσκάκη (εκστρατεία Δομβραίνης και Αττικής) μέχρι τον Απρίλιο του 1827, όταν σκοτώθηκε ο Καραϊσκάκης στο Φάληρο. Μετά από αυτό επέστρεψε στην Πελοπόννησο.

Η διατήρηση της επανάστασης στην Κρήτη δεν θα είχε τοπική μόνο σημασία, θα συντελούσε και στην εδραίωση της επανάστασης στον Μωριά και στη Ρούμελη γιατί θα παρεμπόδιζε την αποστολή μεγάλων εχθρικών δυνάμεων στα μέρη αυτά .Γι΄ αυτό η Κυβέρνηση δεν έπαψε να φροντίζει για την αποστολή ενισχύσεων από την Ηπειρωτική Ελλάδα. Ελάχιστοι όμως ήταν εκείνοι που δέχονται να πάρουν μέρος σε μια τέτοια υπερπόντια εκστρατεία γεμάτη κινδύνους. Χρειαζόταν πατριωτισμός ανώτερος και αντίληψη ευρύτερη για δεχτεί κανείς μια τέτοια αποστολή. Και τα προσόντα αυτά έδειξαν σε μεγάλο βαθμό οι Ηπειρώτες αγωνιστές.

Η κατάπνιξη της επαναστάσεως από τον Χουσεϊν που ήρθε αργότερα στο Μεσολόγγι με τον Ιμπραήμ και σκοτώθηκε στην πολιορκία του, δεν εμπόδισε τους Κρητικούς , που απόμειναν , να συνεχίσουν τον αγώνα με ορμητήριο την Γραμβούσα και να γίνουν πάλι τρομεροί στους εχθρούς τους με τις νυχτερινές επιδρομές τους , από τις οποίες ήταν γνωστοί σ΄ αυτούς με το όνομα ''Καλησοπέριδες''. Νέες ενισχύσεις ζητούνται , τα πράγματα όμως δεν θεωρούνται εύκολα τώρα. Κι ενώ διστάζουν οι περισσότεροι , οι Ηπειρώτες δέονται πάλι με προθυμία να ενισχύσουν τον αγώνα.

Ο Χατζημιχάλης Νταλιάνης με το Σώμα του αποβιβάστηκε στις 5 Ιανουαρίου 1828 στην Γραμβούσα. Αρχές 1828 μεταστάθμευσε στο Φραγκοκάστελλο, το οποίο χρησιμοποίησε ως ορμητήριο των επιχειρήσεων του.

Στις 8 Μαΐου 1828 με πολλούς Κρητικούς στην Επαρχία Ρεθύμνου επιτέθηκε κατά των εκεί Τούρκων τους οποίους εξανάγκασε να κλεισθούν στο Φρούριο του Ρεθύμνου και επανήλθε στο Φραγκοκάστελλο , ένα μικρό Ενετικό Φρούριο ( Καστέλλι) στο ανατολικό άκρο των Σφακιών.

Ο αρχιστράτηγος των Τουρκικών στρατευμάτων στην Κρήτη Μουσταφά Μπέης, που πήγε να διαδεχθεί το Χουσεϊν , αφού συγκέντρωσε τις δυνάμεις του ( 8 χιλιάδες πεζούς, 400 ιππείς, 4 πυροβόλα και 2 όλμους) εξεστράτευσε εναντίον του Χατζημιχάλη στις 14 Μαΐου 1828. Το πρωί της 17ης Μαΐου ξεκινώντας από το στρατόπεδό του στο Καψοδάσι κατευθύνθηκε με μέρος των δυνάμεων εναντίον των 2.000 περίπου Κρητών, οι οποίοι ήταν παρατεταγμένοι στα υψώματα του φρουρίου. Με την κύρια δύναμή του επιτέθηκε εναντίον των ανδρών του Χατζημιχάλη Νταλιάνη που ανέρχονταν σε 666 πεζούς και 70 ιππείς με 4 μικρά πυροβόλα. Στην πρώτη έφοδο κυρίευσε τις δύο θέσεις του φρουρίου και κατέσφαξε όλους σχεδόν τους εκεί παρατεταγμένους άνδρες του Νταλιάνη , ο οποίος τότε επιχείρησε να ανακτήσει τις θέσεις αυτές και με τους 70 ιππείς του επιτέθηκε κατά των καταλαβόντων το ναϊδιο της Αγ. Πελαγίας. Αφού τους εξεδίωξε από εκεί όρμησε να κλειστεί μέσα στο φρούριο , αλλά την στιγμή εκείνη προσβλήθηκε από εκατονταπλάσιους Τούρκους, πεζούς και ιππείς, και παρόλο τον ηρωικό του αγώνα φονεύθηκε. Το κεφάλι οδηγήθηκε ως τρόπαιο στον Μουσταφά.

Εξ ίσου όμως σημαντική με την πολεμική ήταν και η οικονομική βοήθεια του στον Αγώνα του Εικοσιένα.

Συγκινητική και ανάλογη με την ηρωική δράση του και η γενναιοδωρία του Χατζημιχάλη Νταλιάνη.

'' Ούτος μυριόπλουνος ων'' όπως αναφέρει σε αίτησή της με ημερομηνία 38/4-1895 προς την επιτροπή εξετάσεως και εκκαθαρίσεως απαιτήσεων Αγωνιστών του Εικοσιένα , η κόρη του Δέσπω Χρ. Ανδρέου, ''κατηνάλωσεν αφειδώς υπέρ της πατρίδος διατηρών ιδίοις αναλώμασι σώμα ατάκτου ιππικού''. Από την ίδια πηγή (που μνημονεύει λεπτομερώς κάθε δαπάνη) πληροφορούμαστε ότι: ''το όλον των χρεών του Δημοσίου προς τον Στρατηγόν Χατζημιχάλην ανεβαίνει εις γρόσια 370.515.07 (παράδες)”.

Τι σημαίνει αυτό το ποσό , αρκεί να σκεφθούμε ότι η στερλίνα υπολογιζόταν σε γρόσια 60 , όπως δείχνει και ένα έγγραφο ( αρ. 53/23-8-1826) του Εθνικού Ταμείου με το οποίο ''δηλοποιεί ,ότι οφείλονται εις τον Κυρ. Χατζη-Μιχάλην...Ιταλιάνον γρόσια 13716 ισότιμον λιρών στερλινών 228 και 3/5 προς γρόσια 60 την λίραν. ( Φακ. Χατζημιχάλη Α.Α.Ε.Β. ) . Το σύνολο δηλαδή των χρεών με την αναλογία αυτή ανέρχονταν σε λίρες στερλίνες 6175!

Από το καταπληκτικό αυτό ποσό των 370.515 γροσίων, 83.000 γρόσια είναι τα έξοδα της εκστρατείας του Χατζημιχάλη στην Κρήτη, που αναγνωρίστηκαν με το έγγραφο της 7/8/1828 του Κρητικού Συμβουλίου που έχει ως εξής:

''Αρ. 7. Το Κρητικό Συμβούλιο δηλοποιεί ότι χρεωστούνται εις τον αρχηγόν των βοηθητικών στρατευμάτων κ. Χατζη -Μιχάλην Ταλιάνον γρόσια χιλιάδες ογδοήκοντα τρεις ,αρ.83.0000, τα οποία υπόσχονται οι κάτοικοι της Κρήτης να του πληρώσουν άνευ ουδεμίας προφάσεως εις διορίαν εξήντα μία ημερών , αρ.61 , αν όμως πριν αυτής της προθεσμίας ευρεθεί πόρος ,είναι εις χρέος το Κρητικόν Συμβούλιον να ενεργήσει την πληρωμήν της διαληφθείσης ποσότητος”.

Εν Φραγκοκαστέλλω τη 8 Μαΐου 1828

Τα μέλη του Συμβουλίου

Ανδρέας Φασούλη, Θεοχάρης Αγαθάκης, Αλ. Κρεστήνης, Ανδρ. Παπαδάκης, Λ.Μπαγάζογλου,Αναγνώστης Στεφανάκης , Ν.Λιμπρίτης

δια τον Γραμματέα

Α.Ν. Μαριολάκη

Παρακολουθώντας την ζωή και την δράση του Νταλιάνη , καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι η μοίρα των Ηπειρωτών είναι να προσφέρουν τα πάντα στην πατρίδα.

Στην μέχρι τώρα πορεία του Έθνους όμως δεν έχουν ανταμειφθεί για την προσφορά τους στους Απελευθερωτικούς Αγώνες (1821, 1912-1913, 1940).

Τελειώνοντας την διήγηση των κατορθωμάτων του Χατζημιχάλη Νταλιάνη , πιστεύουμε ότι η ευγενική ψυχή του ακόμα και σήμερα δεν βρήκε ησυχία και γαλήνη , ούτε στον άλλο κόσμο , και μεταμορφώθηκε σε δροσουλίτη, για να κρατά ζωντανό στη μνήμη μας εδώ και 160 χρόνια , τον αγώνα του για την ελευθερία των Ελλήνων , στο Φραγκοκάστελλο.

Και να μας θυμίζει ότι ενώ αυτός αγωνίστηκε για την ιδέα της ελευθερίας , στην πατρίδα των προγόνων του , την Β. Ήπειρο, τα ανθρώπινα δικαιώματα παραμένουν ανεκπλήρωτος πόθος.

* Νταλιάνι = Βραχύκαννο εμπροσθογεμές τουφέκι, του οποίου η κάννη ήταν παχειά και ραβδωτή, μεγάλης διατρητικής δυνάμεως λόγω της στερεάς εφαρμογής της σφαίρας μέσα στην κάννη, αλλά μικρού βεληνεκούς. Ήταν μικρό και το χρησιμοποιούσαν οι ιππείς κατά την επίθεση.

Το όπλο που έφερε εναυστήρα πυρόλιθο (τσακμακόπετρα) σαν τα καρυοφύλλια ,το χρησιμοποιούσαν και πριν την Ελληνική Επανάσταση του 1821 οι αρματολοί και κλέφτες.

Δημοσιεύθηκε στον τόμο ΗΠΕΙΡΟΣ

ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΔΟΣΗ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΗΣ ΕΣΤΙΑΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

ΤΟΜΟΣ ΙΑ΄ (11 ος)

ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ -ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 1988

ΣΕΛ.150-154